AYNALAR

Aynaların zamanın başlangıcından beri var olduğuna inanır mısınız? Evet,bu doğru. İnsanların ilk defa suda yansımalarını görünce tepkilerini merak ettiniz mi? Büyük ihtimalle sudaki insanların kim olduğunu ve suda ne yaptıklarını merak ediyor olurlardı.

Okula gitmeden veya işe gitmeden önce saçınızın güzel görünmesini sağlamanıza yardımcı olmanın yanı sıra, aynalar birçok önemli işleve hizmet eder. Örneğin, bir arabanın dikiz aynaları,arkanızda ne olduğunu görmenizi sağlar. Aynalar ayrıca teleskopların ve mikroskopların önemli parçalarıdır.

Aynalar televizyon izlemenize bile yardımcı olabilir. Günümüzün yüksek çözünürlüklü televizyonları, izlemekten hoşlandığınız güzel ve canlı görüntüleri göstermek için genellikle milyonlarca mikroskobik aynayı kullanır!

Aynanın tanımına gelecek olursak:Ayna, ışığın % 100'e yakın bir kısmını düzgün olarak yansıtan cilalı yüzeydir.

İlk aynalar metal yüzeylerin parlatılmasıyla elde edilmiştir.Daha sonra ise, cam levhaların bir yüzeyi cıva amalgamları ile kaplanarak ayna elde edilmiştir.

Günümüzde ise genellikle cam levhaların bir yüzü, ince bir gümüş tabakası ile sırlanarak elde edilir. Bazen gümüş yerine alüminyum, altın, hatta platin dahi kullanılır. Alüminyum sırlı aynalar, dalga boyu 0,4 mikrondan küçük olan morötesi ışınları da yansıtırlar.

Aynalar düz,küresel,parabolik diye ayrılırlar,küresel aynalar da çukur ve tümsek ayna olarak iki çeşittir.

Bir başka ayna çeşidi de, ışığın % 100'den daha azını düzgün olarak yansıtan ve arka planı da gösteren, camera lucidada (Camera lucida [okunuşu: kamera luçida], ressamlar tarafından çizim düzeyi ile manzarayı üst üste göstererek çizime yardımcı olması için kullanılan bir optik cihazdır.) kullanılan, hayalet gösterme, ve diğer bazı sihirbaz gösterilerinde kullanılan yarı geçirgen aynalardır.

Aynaların Tarihçesi

17.yüzyıla gelene kadar yüzeyi oldukça iyi parlatılmış düz metal levhalar kullanılmaktaydı. Sonraları, bir tarafı çok ince metal katmanlarıyla kapatılmış cam levhalar kullanılmaya başlanmıştır. Bu metal kaplamalara sır adı verilmektedir. Sır, aynanın ışığı yansıtmasını sağlamaktadır.

Milattan önceki tarihlerde Mısırlılar, Yunanlılar, Romalılar bronz el aynaları kullanmışlardır. Daha değerli olan aynalar bu zamanlarda gümüşten yapılmaktadır. Çok eski tarihlerde metalle kaplanmış cam aynaların bulunduğuna dair kayıtlar tespit edilmiştir ama bu yöntem bu tarihlerde çok yaygın değildir.

Günümüze geldiğimizde; üç yüzyıl öncesinde Venedik Cumhuriyeti, cam eşya ve ayna üretiminin bilgisine sahip tek ülkeydi. Venedikliler, bildikleri bu bilgileri büyük bir özenle saklamaktaydı. Tüm bilgiler, Fransızların dört ustayı kaçırması sonucunda öğrenilmiş :D ve gizemli olmaktan çıkmıştır. Venedikliler levhanın bir tarafını cıva ile kalay yapma yöntemi ile ayna üretiyorlardı. Bu yöntem 19.yüzyıla gelindiğinde yerini daha yeni bir uygulamaya bırakmıştır.

Alman Liebig, camın üstüne çözeltiyle birlikte gümüş kaplama uygulamasını keşfetmiştir. Bu yöntem günümüzde kullanılanaynaların üretiminde de uygulanmıştır. Gümüşün çizilmesini önlemek içinse bakır sülfat maddeleri ile kaplanmış ve boyanmıştır.

Bilimsel çalışmalarda kullanılan aynalarda ise, camın ışığın bir bölümünü absorbasyonunu önlemek amacıyla ön yüzler de gümüşlenir.

Ayna Çeşitleri

Düz Aynalar

Cisimden çıkan ışınların aynada yansıdıktan sonra aynanın içinde değil de önünde oluşturduğu görüntülere gerçek görüntü denir.Gerçek görüntüler cisme göre terstir.

Cisimden çıkan ışınların aynada yansıyan ışınların uzantılarının aynanın içinde veya arkasında oluşturduğu görüntüye sanal veya zahiri görüntü denir.Sanal görüntüler aynanın içindeymiş gibi aynanın arkasında oluşur.

Küresel Aynalar

Küresel aynalar kendi içinde ikiye ayrılır;

Çukur Ayna

Merkezin dış kısmındaki cismin görüntüsünü, merkez ve odak arasında tutarak cisimden küçük, ters ve gerçek bir görüntü verirler. Dişçilik aletlerinde, mikroskoplarda ve teleskoplarda kullanılırlar.

Tümsek Ayna

Yansıtıcı yüzey tümsek şeklindedir. Görüntü her zaman odak ile ayna arasındadır ve cisimden küçüktür. Cisim aynanın tepe noktasına ulaştığında görüntü ile cismin boyu eşit oranlarda olur. Tümsek aynalar görüntüleri küçültebilme ve gelen ışıkları dağıtabilme gibi özelliklere sahiptir. Tümsek aynalar; arabaların yan aynaları,kavşaklardaki aynalar,arabaların alt kısımlarının kontrol edilmesini sağlayan aynalar,güvenlik açısından kullanılan aynalardır.

Parabolik Aynalar

İtalyan matematikçi Ghetaldi tarafından incelenmiştir. Parabolik aynalar özel bir şekle sahip olup, enerji yakalayıp bu enerjinin tek bir noktaya odaklanması için tasarlanmış bir cisim olmakla birlikte odak noktasından dışa doğru enerji dağıtarak çalışabilir. Fenerlerde ve otomobil farlarında geri yansıtıcı olarak da kullanılabilir.

Parabolik aynalar düşük genleşmeye sahip cam ve pyrex(ısıya dayanıklı cam) maddelerinden yapılır. Görüntünün daha net olması için ince olarak tasarlanır.

17. yüzyılda Isaac Newton'un yansıtan teleskobu ile ilk defa parabolik ayna kullanıldı.

Dünya Olimpiyatları'nda olimpiyat meşalesi, güneş ışığından dev parabolik aynalarla tutuşturulmaktadır.

Ayna Nasıl Üretilir?

Ayna üretimi, boş bir cam ile başlamaktadır. Bu cama ilk önce su ve bir tür topraktan elde edilen toz halindeki seryumoksit(paslanmaya dirençli bir malzemedir.) ile basınca maruz bırakılır. Daha sonra döner fırçalar ile üzerindeki yağ ve diğer kirlilik unsurlarından arındırılır. Bu işlem ortalama 1 dakika kadar sürdükten sonra cam, mineralsiz ve sıcak su ile durulanır.

Temizlenmiş camın bir yüzeyi, sulandırılmış

kalay(metalik süs eşyalarında,çelik

levhalarda,uçak-gemi endüstrisinde kullanılır.)

çözeltisi ile kaplanır. Bu işlem sayesinde gümüş, düzgün bir şekilde camın üzerine yapışır.Gümüş,

püskürtme yöntemi ile camın yüzeyine ince ve

düzgün bir şekilde yayılır. Fazla gümüş su ile yıkandıktan sonra koruyucu olması için üzerine bakır püskürtülür ve yine ince bir tabaka oluşturulur. Yüzey, su püskürtülerek yıkanır ve kurutulur.

Kuruyan ayna, cam koruyucu bir kaplama ile boyanır. Boya ısı ile kurutulduktan sonra soğutulur. Ardından bir dizi silindir yardımıyla hafif bir asit banyosundan geçirilerek temizlenir. Bu işlemle birlikte aynanın ön yüzeyindeki boya ve metal artıkları temizlenir. Son olarak aynanın ön yüzeyi çevrilir ve bir kusur olmaması için yoğun ışık altında incelenir. Daha sonra da paketlenerek satışa hazır hale getirilir.

Bu yazıda faydalandığım siteler:

• bilgihanem

• azkurs

• wikidepia

• wonderopolis